زنجره پسته چیست و بهترین سم برای کنترل آن کدام است؟

ت

آفت زنجره پسته که در کرمان آن را با نام شیره تر می‌شناسند، از گذشته‌های دور، یکی از مهم‌ترین آفت‌های درختان پسته به شمار می‌رفت. امروزه باغ‌های پسته قدیمی که درختانی بلند و مدیریت ناکارآمدی دارند، بیش از پیش مستعد درگیری با این آفت می‌باشند. با توجه به مدیریت خوب باغ‌های تازه‌تر در مبارزه با آفت‌ها، این حشره خسارت چندانی در این باغ‌ها ایجاد نمی‌کند.

زنجره پسته با توجه به ویژگی‌های زیستی، بیشتر به گروه زنجرک‌ها و خانواده Cicadellidae شبیه است. این حشره مکنده از خرطومی نازک و کوتاه برخوردار است که با کمک آن شیره میوه، دم خوشه و شاخه‌های جوان درختان پسته را می‌خورد. همچنین این آفت میزبانانش را از گیاهان تیره پسته اهلی و وحشی و خودرو برمی‌گزیند. با این همه، بهترین و کارآمدترین روش‌ها برای مبارزه با حشره زنجره پسته چیست؟ ما در این مقاله به بررسی این آفت و روش‌های مبارزه و نابودی آن می‌پردازیم، پس تا پایان این نوشته ما را همراهی کنید.

جدول محتوا

• علائم و خسارات زنجره پسته
• زیست‌شناسی زنجره پسته
• ریخت‌شناسی زنجره پسته
• سم برای زنجره پسته
• بهترین سم برای زنجره پسته
• راه‌های مبارزه با زنجره پسته
• راه‌های پیشگیری از زنجره پسته
  • مدیریت زراعی و بهداشتی باغ
  • کنترل مکانیکی
  • کنترل بیولوژیک
• سخن پایانی

علائم و خسارات زنجره پسته

دلیل نامگذاری این آفت به شیره تر ریزش مایعی چسبناک و شیره‌مانند از خوشه‌ها بر برگ‌ها و شاخه‌هاست که به عسلک مشهور است. گاه پیش می‌آید که برگ‌ها و بخش سایه‌انداز درخت پسته نیز در اثر ریزش این شیره خیس می‌شود. افزون بر این، زنجره‌ها با ایجاد شکاف و زخم‌هایی که بر بافت گیاه ایجاد می‌کنند، محیط مناسبی را برای رشد و نمو قارچ‌های ساپروفیت روی گیاه مهیا می‌سازند که این خود، سبب آلودگی درختان به بیماری دوده یا فوماژین می‌شود. نشانه مهم خسارت این آفت در آغاز، بیرون آمدن شیره از خوشه‌ و سپس سیاهی و ریزش دانه‌های پسته است. همچنین مشاهده این وضعیت نشانگر شمار زیاد آفت در باغ شماست.

از این رو، تشخیص به موقع گامی اساسی در جهت مبارزه با این شیره تر است. یکی از ساده‌ترین راه‌های تشخیص این آفت این است که شما در باغ خود به صورت آرام یک دست خود را زیر خوشه‌های جوان‌تر ببرید و با دست دیگرتان سریع و آرام از بالا ضربه‌ای به خوشه وارد کنید. اگر دیدید که حشراتی ریز در دستتان پرواز می‌کنند، آلودگی درخت به آفت احتمال بالایی دارد.

از دیگر علائم می‌توان به مکان تخم‌گذاری این آفت اشاره کرد که اندکی برآمدگی دارد و رنگ آن به مرور سیاه می‌شود. تخم‌گذاری از مهم‌ترین نشانه‌های آلودگی درختان باغ ماست. ناگفته نماند تخم‌ها در آغاز سفیدند و کم کم رنگشان زرد می‌شود. همچنین باید افزود هر زنجره ماده به صورت میانگین 70 تا 100 تخم می‌گذارد.

درست همانند دیگر آفت‌ها، زمان و میزان رویش درختان پسته در اندازه خسارت زنجرک نقش پررنگی ایفا می‌کنند. حشرات کامل سبب زیان اولیه می‌شوند و پوره‌های حشره در زمستان باعث خسارت اصلی می‌گردند. وقتی که جوانه‌های درخت پسته، در اواخر زمستان متورم شوند، این آفت در ساعت‌های گرم روز از پناهگاهش بیرون می‌آید. سپس با خوردن شیره جوانه‌ها باعث خروج قطرات کوچک شیره گیاه می‌شود.

روشن است این روش تغذیه آفت به ریزش یا نابودی رشد و پرورش جوانه‌ها نمی‌انجامد. بلکه با باز شدن جوانه‌های گل و رشد و نمو سرشاخه‌ها و خوشه‌های تازه، از شیره گیاهی این بخش‌های درخت نیز تغذیه می‌کنند. آنگاه تخم‌گذاری کرده و در طی همین دوران نیز به تغذیه ادامه می‌دهند که به خسارت و آسیب به درختان منجر می‌شود.

ناگفته نباید گذاشت که شکافتن بافت‌های گیاه برای تخم‌گذاری نیز از خسارات این آفت به شمار می‌رود. بیشترین تخم‌گذاری آفت در محورهای خوشه‌ها صورت می‌پذیرد که مکان تخم‌گذاری تا پایان فصل روی اندام‌های گیاه باقی می‌ماند و می‌توان آن را تشخیص داد. پس از بیرون آمدن پوره‌ها از تخم، آنها با خرطومشان شیره گیاه را می‌مکند و در این هنگام، روند خسارت آفت به اوج خود می‌رسد.

ناگفته نماند بیرون آمدن پوره‌ها روندی آرام دارد و در بازه زمانی درازی انجام می‌شود. هم‌زمان با رشد و زایش میوه‌های جوان پسته، پوره‌های آفت زنجره پسته نیز آغاز به بیرون آمدن می‌کنند و به میوه‌های درخت بیشترین خسارت را می‌زنند. زیرا میوه‌ها در این مرحله از حساسیت بالایی برخوردارند و با آسیب‌دیدگی حاصل از فرورفتن خرطوم آفت درونشان خشک می‌شوند و می‌ریزند.

زیست‌شناسی زنجره پسته

زنجره پسته با نام علمی Hyalesthes obsoletus Signoret از راسته نیم بالان (Hemiptera) تنها یک نسل در سال دارد. این حشره فصل زمستان را به شکل حشره کامل در زیر پوست و شکاف تنه درختان پسته و یا درختانی مانند بادام و زردآلو و نیز گاهی در شکاف تیر تلگراف و دیوار‌های قدیمی نزدیک باغ‌های پسته می‌گذراند. این حشرات درست همانند پسیل پسته همیشه مربوط به سال پیش هستند. با وجود این، باید توجه داشت فعالیت آنها با توجه به دمای منطقه متفاوت است. مثلاً در قزوین می‌توان فعالیت آفت را از هفته‌های آغازین سال نو مشاهده کرد. در حالیکه در کرمان به دلیل وجود زمستان گرمتر، از میانه اسفند ماه فعال می‌شود.

این زنجره‌ها را می‌توان در ساعات گرم روزهای زمستان بر درختان پسته تماشا کرد. این حشرات در ساعت‌های گرم روزهای بهاری، روی شاخه‌ها به‌ویژه جوانه‌ها گرد هم می‌آیند. باید افزود آنها بسیار حساسند و با کمترین صدایی، با پروازی کوتاه از درختی به درخت دیگر یا شاخه‌ای به شاخه‌ای دیگر رفته و از دیده‌ها پنهان می‌شوند. پس از تغذیه از شیره نباتی گیاه توسط حشرات کامل، ماده‌ها وقتی که برگ‌ها باز و خوشه‌های گل پدیدار می‌شوند، وارد مرحله تخم‌گذاری می‌شوند.

آنها با سوراخ کردن نسوج شاخه‌های جوان و دمبرگ و دمگل، دو تخم نزدیک به یکدیگر در هر سوراخ می‌گذارند. آنگاه ماده‌ها دور تخم‌ها و سوراخ‌ها را با ترشحاتی می‌پوشانند که بعدتر به رنگ سیاه درمی‌آید. ترجیح حشرات ماده برای تخم‌ریزی دم خوش میوه است. شمار تخم‌های حشره ماده همیشه یکسان نیست و میانگین آن 70 عدد است. معمولاً روند تخم‌گذاری پانزده روز به طول می‌انجامد و در هوای سرد و بارانی به 25 روز نیز می‌رسد.

مرحله پورگی زنجره پسته از 29 روز تا 39 روز است که آسیب‌زننده‌ترین مرحله وجود این آفت است. وقتی پوره‌ها بالغ شدند کم‌کم از خوراک می‌افتند و نزدیک به پایان آبان روی درختان زندگی می‌کنند و در آذر ماه آرام آرام به پناهگاه‌های زمستانی خود می‌روند.

ریخت‌شناسی زنجره پسته

رنگ شیره تر متغیر و از قهوه‌ای کمرنگ تا زرد نزدیک به سبز در طبیعت قابل مشاهده است. طول بال‌های باز این آفت نزدیک به 3 تا 3/5 میلی‌متر است. خرطومی کوتاه و چهار مفصلی، همراه با سری بزرگ و عریض با چشمانی قرمز از دیگر مشخصات این حشره است. در فرورفتگی کم عمق کوچکی در بخش پایینی در میان دو چشم حشره، شاخک‌های مویی وجود دارد. دو مفصل نخست شاخک بسیار درشتند و پنج مفصل بعدی کوچکترند. در زنجره‌های نر مفصل نازک و کشیده به صفحه‌ای بنفش رنگ و بیضی شکل نوک تیزی ختم می‌شود که زنجره‌های ماده فاقد آن هستند. سینه اول حشره سبز است و ذوزنقه‌ای شکل که روی سینه دوم قرار دارد.

بالپوش‌ها نیمه شفافند و بر آنها لکه‌هایی با نقاط سبزی به چشم می‌خورد. طول بال‌های زنجره پسته که زیر شفاف و رگ‌های آن به روشنی آشکار هستند، از انتهای شکم تجاوز می‌کند. سه لکه سیاه رنگ در بخش قدامی سینه دوم خودنمایی می‌کنند. دو لکه در طرفین و یکی در وسط آن قرار دارد. ناگفته نماند لکه‌ها با هم در پیوندند. سپرچه سینه دوم مثلثی و رأس آن به طرف پایین است. همچنین این عضو از وضوح بالایی برخوردار است.

ساق پاهای عقبی حشره بلندتر از ساق پاهای دیگرش بوده و از چند ردیف خار بزرگ تشکیل شده است. رنگ پاها و شکم حشره متمایل به زرد است و مفصل‌ها بطن زنجره به روشنی پیداست. نوار قهوه‌ای تیره‌ای که در جنس ماده پر رنگ‌تر از جنس نر است، این مفاصل را از هم جدا می‌کند و اندام جنسی حشره نر به‌روشنی پیداست.

سم برای زنجره پسته

اواخر فرودین تا اوایل اردیبهشت ماه، برای سمپاشی و کنترل شیمیایی حشره زنجره پسته، بهترین زمان ممکن است. زیرا این زمان درست هنگام بیرون آمدن پوره‌ها از تخم است. ناگفته نماند سمپاشی باید هنگامی انجام شود که در روند تخم‌ریزی آفت اختلال ایجاد کند. از این رو، 15 تا 20 روز پیش از باز شدن جوانه‌های برگ و گل پسته، بهترین زمان سمپاشی است.

با این همه، کنترل شیمیایی باید بر اساس اندازه جمعیتی آفت صورت بگیرد و نباید فراموش کرد که فعالیت زنجره به دمای محیط بستگی دارد. پس سمپاشی پیش از ظهور حشرات بالغ اشتباه است. اگرچه در صورت وجود آلودگی بالا می‌توان پیش از سمپاشی بهاره، در زمستان نیز سمپاشی کرد. همچنین اگر کنترل شما علیه آفت پیش از گل دادن درخت انجام نشود باید منتظر ظهور پوره‌ها باشید و سپس سمپاشی کنید. برای مبارزه علیه زنجره پسته می‌توان از سموم فسفره و یا دیمتوآت‌ها بهره برد.

بهترین سم برای زنجره پسته

مشهورترین سم‌های شیمیایی برای کنترل شیمیایی و سمپاشی آفت زنجره پسته عبارتند از:

1. فنیتروتیون 2 در هزار
2. استامی پراید 1 در هزار لیتر آب
3. فوزالون به نسبت 5/1 تا ۲ در هزار لیتر آب
4. دارتون 2.5 در هزار لیتر آب
5. دیازینون 1.5 در هزار لیتر آب

راه‌های مبارزه با زنجره پسته

در شرایط عادی بهترین زمان مبارزه با این حشره پس از بیرون آمدن 50 تا 60 درصد پوره‌ها از تخم است. زیرا بیشترین زیان و خسارت در هنگام پورگی حشره رخ می‌دهد. البته ناگفته نماند با وجود شمار فراوانی از حشرات کامل، می‌توانید در زمستان و پیش از رویش اندام‌های سبز گیاه نیز به مبارزه با این آفت بپردازید. برای کنترل و نابودی آفت می‌توانید از سم‌های فوزالون (زولون) 2.5 در هزار، دارتون 2.5 در هزار و دیازینون 1.5 در هزار بهره ببرید. همچنین افزودن روغن ولک به میزان 10 تا 20 لیتر در هزار، به سم‌های نامبرده برای مبارزه با حشرات کامل پیش از باز شدن جوانه‌ها بسیار مفید و کاربردی است.

همچنین بهتر است شما روش‌های کنترل بیولوژیکی برای مبارزه با شیره تر را نیز مورد ملاحظه قرار دهید. این روش‌ها شامل موارد زیر هستند:

• هرس مناسب
• یخ آب زمستانه
• عملیات شخم‌زنی
• آبیاری منظم و کافی
• سوزاندن شاخه‌های آلوده به حشره
• کنترل بیولوژیک با استفاده از دشمن طبیعی (Anystis baccarum) که از پوره‌ها تغذیه می‌کند.

همچنین تنظیم و رعایت فاصله‌دهی در کاشت درختان نیز بسیار مفید است. زیرا این آفت در فواصل طولانی ناتوان از پرواز است. روشن است با این روش انتقال و جنبش آفت، با اختلال مواجه می‌شود. افزون بر این برای تقویت درختان و افزایش مقاومت آن‌ها در برابر زنجره پسته، می‌توانید از کود دامی و مرغی و کودهای دارای پتاسیم به شکل چالکود بهره ببرید.

بهره‌گیری از کارت‌های زردرنگ چسبناک برای آگاهی از جمعیت حشزه زنجره پسته و وضعیت آلودگی باغ در دو بازه زمانی (نیمه فروردین با رویش جوانه‌ها و اردیبهشت‌ماه برای شکار حشرات بالغ) انجام می‌شود. شما با این کارت‌ها می‌توانید حشرات کامل آفت را به دام اندازید. کارت‌ها به چسب تله آغشته شده‌اند که از مواد مخصوص بدون بو و بدون رنگ ساخته شده است و ۱۰ تا ۱۵ روز خاصيت چسبندگی خود را حفظ می‌کنند. ناگفته نماند کارت‌گذاری را باید آنگاه انجام دهید که هم آفت را به دام اندازد و هم کمترین میزان حشرات مفید باغ را به سمت خود جذب کند.

راه‌های پیشگیری از زنجره پسته

راه‌های پیشگیری از زنجره‌ پسته به چند بخش عمده تقسیم می‌شوند که هر بخش شامل اقداماتی اساسی برای جلوگیری از بروز این آفت‌ در درختان پسته است. به طور کلی این راه‌ها شامل موارد زیرند:

• مدیریت زراعی و بهداشتی باغ

با حذف شاخه‌های آلوده و سرخشک‌ها در زمستان و شخم پاییزه یا زمستانه می‌توان از درختان پسته در برابر این حشره محافظت کرد.

• کنترل مکانیکی

برای جلوگیری از تخم‌ریزی و بهره‌گیری از کارت‌های چسبنده روی تنه درختان برای به دام انداختن حشرات بالغ از دیگر اقدامات مفید است.

• کنترل بیولوژیک

انجام اقداماتی مانند استفاده از دشمنان طبیعی زنجره مانند زنبورهای پارازیتوئید برای کنترل بیولوژیکی این حشره در نگهداری از درختان در برابر این آفت بسیار سودمند است. در بخش‌های پیشین به دیگر اقدامات مفید بیولوژیکی اشاره کردیم.

سخن پایانی

زنجره پسته یکی از آفت‌های رو به رشد کنونی در باغ‌های پسته سراسر کشور است. جمعیت آن بلافاصله در آغاز سال فعال می‌شود و سبب خسارت به درختان و میوه پسته می‌شود. این آفت می‌تواند خسارات فراوانی به بار ‌آورد، بنابراین برنامه اصولی برای کنترل آن در زمان مناسب و انجام مراقبت‌های لازم از باغ، حتی پس از برداشت محصول نیز از اهمیت خاصی برخوردار است. ما در این مقاله به بررسی و مبارزه با حشره زنجره پسته پرداختیم. شما می‌توانید با انجام این روش‌ها این آفت مهم پسته را به‌خوبی در باغ‌ خود کنترل و مهار کنید.

گردآوری توسطabadland